Dissociatieve stoornis versus schizofrenie

Er is een populaire misvatting dat mensen met schizofrenie overschakelen van persoonlijkheid naar persoonlijkheid - elk met een eigen naam, gedachten en stemmen. Dat is echter niet het geval.

Mensen die geloven dat verward schizofrenie met een dissociatieve stoornis bekend als dissociatieve identiteitsstoornis (voorheen genaamd multiple personality disorder).

Schizofrenie en dissociatieve stoornissen zijn beide ernstige psychische stoornissen met verschillende symptomen en verschillende behandelingen.

Kenmerken van schizofrenie

Schizofrenie is waarschijnlijk de meer bekende van de twee psychische aandoeningen; het wordt echter breed verkeerd begrepen.

Om aan de criteria voor schizofrenie te voldoen, moet een persoon twee of meer van de volgende symptomen ervaren (en moet ten minste één van de symptomen een van de eerste drie items op de lijst zijn):

1. Delusions - Waanideeën omvatten valse overtuigingen. Iemand kan bijvoorbeeld geloven dat buitenaardse wezens met hem praten via een bepaald radioprogramma of dat iemand hem bespioneert, hoewel er geen dergelijk bewijs is.
2. hallucinaties - Iemand ziet misschien dingen die anderen niet zien, hoort dingen die niemand anders hoort, of ruikt dingen die niemand anders ruikt.
3. Ongeorganiseerde spraak - Dit kan dingen omvatten zoals het gebruik van verzonnen woorden of zinsneden die alleen betekenis hebben voor het individu, dezelfde woorden of uitspraken herhalen, zinloze rijmwoorden samen gebruiken of van onderwerp naar onderwerp springen zonder een gesprek te kunnen voeren.
4. Grotendeels ongeorganiseerd of katatonisch gedrag - Personen kunnen bizar gedrag vertonen dat hun vermogen om te functioneren verstoort. Personen met katatonisch gedrag kunnen niet-reagerend lijken, ook al zijn ze wakker.
5. Negatieve symptomen - Personen met schizofrenie vertonen geen bepaalde dingen die gezonde mensen doen. Een persoon met schizofrenie heeft bijvoorbeeld mogelijk geen sociaal contact of het individu vertoont mogelijk geen emotionele reactie op goed nieuws of slecht nieuws.

Sommige personen met schizofrenie vertonen ongepast affect, zoals lachen in de afwezigheid van iets grappigs.

Slaapproblemen komen ook vaak voor, waaronder een verstoord slaappatroon. Een persoon met schizofrenie kan overdag slapen en bijvoorbeeld de hele nacht wakker blijven. Een gebrek aan interesse in voedsel kan ook aanwezig zijn.

Veel mensen met schizofrenie hebben cognitieve stoornissen, zoals geheugenproblemen en tragere verwerkingssnelheden. Dit kan het moeilijk maken om te werken of dagelijkse taken te voltooien.

Mensen met schizofrenie hebben mogelijk geen inzicht in hun aandoening. Personen die niet denken dat ze een probleem hebben, zijn minder geneigd om te voldoen aan hun behandeling. Dat kan een hogere terugvalpercentages, toegenomen onvrijwillige opnames in psychiatrische ziekenhuizen en een slechter psychosociaal functioneren betekenen.

Sommige mensen met schizofrenie kunnen zelfstandig leven en hun baan behouden met behulp van de behandeling. Anderen vereisen veel intensievere ondersteuning en ze kunnen moeite hebben om op zichzelf te leven vanwege de moeilijkheden die ze hebben om voor zichzelf te zorgen.

Kenmerken van dissociatieve stoornissen

Er zijn drie hoofdtypen dissociatieve stoornissen in de DSM-5: depersonaliseringsstoornis, dissociatieve amnesie en dissociatieve identiteitsstoornis. Alle drie worden gekenmerkt door een verstoring van bewustzijn, geheugen, identiteit, emotie, perceptie, motorische controle, gedrag en lichaamsrepresentatie. Hier zijn de verschillen tussen de drie stoornissen:  

• Depersonalisatiestoornis - Mensen met een depersonalisatiestoornis voelen zich los van hun acties of gevoelens, alsof ze naar een film kijken. Ze kunnen ook last hebben van derealisatie, die aanvoelt als andere mensen en dingen niet echt zijn. Een persoon ervaart mogelijk alleen depersonalisatie, alleen derealisatie of beide.
• Dissociatieve amnesie - Degenen met dissociatieve amnesie hebben moeite zich te herinneren aan informatie over zichzelf, of het een gebrek aan geheugen is van een bepaalde traumatische gebeurtenis of, in zeldzame gevallen, over hun identiteit of verleden.
• Dissociatieve identiteitsstoornis - Een persoon met een dissociatieve identiteitsstoornis zal wisselen tussen meerdere identiteiten, die hun eigen namen, stemmen en kenmerken kunnen hebben. Het lijkt erop dat deze persoonlijkheden proberen iemands controle over te nemen. Met DID heeft een persoon geheugenleemtes van dagelijkse gebeurtenissen, persoonlijke informatie en trauma die ze hebben ervaren.

Personen met dissociatieve stoornissen kunnen normaal een deel van de tijd functioneren. Vervolgens kunnen hun symptomen problemen voor hen opleveren, door het moeilijk te maken om te werken, relaties te onderhouden of door te gaan met het onderwijs.

Wie heeft er last van?

Zowel schizofrenie als dissociatieve stoornissen zijn ongebruikelijk en treffen respectievelijk ongeveer 1 procent en 2 procent van de Amerikanen. Degenen met schizofrenie - geschat op meer dan 21 miljoen mensen over de hele wereld - beginnen meestal symptomen te ervaren in hun late tienerjaren of vroege jaren 20 voor mannen en late 20s tot vroege 30s voor vrouwen.

Een persoon die met schizofrenie leeft, heeft ook meer kans om andere aandoeningen te ervaren, zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS), obsessief-compulsieve stoornis (OCS) en depressieve stoornis, evenals een hoger risico op drugsgebruik.

Vrouwen hebben vaker dan mannen gediagnosticeerd met een dissociatieve stoornis, hoewel bijna de helft van alle volwassenen in Amerika minstens één depersonalisatie- of derealisatie-episode in hun leven ervaart. Maar slechts 2 procent heeft chronische episoden die nodig zijn voor de diagnose.

Elke vorm van dissociatieve stoornis heeft verschillende gemiddelde onsets en frequentie, hoewel amnesische episodes op elk moment kunnen voorkomen, op elke leeftijd en van elk moment van minuten tot jaren. De gemiddelde aanvangsleeftijd voor depersonalisatie is 16 jaar, hoewel dit eerder kan gebeuren.

Vrouwen hebben meer kans dan mannen om gediagnosticeerd te worden met een dissociatieve identiteitsstoornis, maar alleen omdat ze symptomen vertonen die gemakkelijker te identificeren zijn. Mannen ontkennen vaak symptomen en vertonen geweld, waardoor het moeilijker te herkennen is.

Potentiële oorzaken

Er is niet één enkele oorzaak van schizofrenie. Onderzoek heeft een mogelijke genetische link opgemerkt, omdat een familiegeschiedenis van psychose het risico van de ziekte op de persoon aanzienlijk verhoogt. Als iemand een familielid van de eerste graad heeft met schizofrenie, zoals een ouder of broer of zus, is de kans dat dit voorkomt ongeveer 10 procent.

Schizofrenie is ook in verband gebracht met blootstelling aan virussen of ondervoeding tijdens het eerste of tweede trimester van de zwangerschap van een moeder, evenals veranderde hersenchemie met betrekking tot de neurotransmitters dopamine en glutamaat.

Ten slotte kan middelenmisbruik het risico op schizofrenie verhogen wanneer geestverruimende medicijnen worden genomen tijdens tieners of jongvolwassenen. Dit omvat het roken van marihuana, omdat het het risico op psychotische incidenten verhoogt.

Dissociatieve aandoeningen, aan de andere kant, ontwikkelen zich meestal als reactie op een traumatische gebeurtenis. Dit kan militaire of fysieke mishandeling zijn, herinneringen die de hersenen proberen te beheersen. De stoornis kan erger worden wanneer een persoon zich overweldigd voelt door stress. 

Behandelingsopties

Schizofrenie noch dissociatieve stoornissen kunnen worden genezen, maar ze kunnen op verschillende manieren worden beheerd. Standaardbehandeling voor schizofrenie omvat antipsychotica, psychotherapie en gemeenschapsondersteunende diensten. 

Met de juiste medicatie kunnen hallucinaties en waanideeën verdwijnen. Ziekenhuisopname kan noodzakelijk zijn voor de veiligheid van zowel de persoon met schizofrenie als degenen om hen heen.

Personen met schizofrenie hebben ook een hoger risico op zelfmoord: 20 procent zelfmoordpoging minstens één keer, terwijl 5 tot 6 procent aan zelfmoord sterft.

Zelfmoord kan ook een ernstig probleem zijn voor personen met dissociatieve stoornissen, met name dissociatieve identiteitsstoornis. Meer dan 70 procent van de mensen met een dissociatieve identiteitsstoornis die in een polikliniek worden behandeld, hebben zelfmoord gepleegd. Meerdere zelfmoordpogingen komen vaak voor en zelfverwonding kan frequent voorkomen.

Dissociatieve stoornissen worden vaak behandeld met praattherapie. Behandelingsopties kunnen cognitieve gedragstherapie (CGT), dialectische gedragstherapie (DBT), oogbewegingsdesensitisatie en opwerking (EMDR) en antidepressiva of andere medicijnen omvatten.

Een woord van heel goed

Zowel schizofrenie als dissociatieve stoornissen zijn hoogst onbegrepen aandoeningen. Met de juiste behandeling kunnen mensen met schizofrenie of een dissociatieve stoornis productieve, belonende levens leiden.